Indië monument Deventer

	HERDENKINGSPROGRAMMA BIJ HET INDIE MONUMENT ‘DE WACHTENDE MOEDER’ woensdag 15 augustus 2018 Ter nagedachtenis aan Nederlandse- en Molukse slachtoffers in Zuidoost Azië 1942 -1950 Thema: ” De Geest overwint” We staan stil bij de veerkracht van een hele generatie die de verschrikkingen van de lange oorlog in Azië en de daaropvolgende massale ontheemding met zich meedragen.
19.20	Ontvangst genodigden en belangstellenden (ceremoniële muziek)
19.30	Tifa roffel, opmars Erewacht scoutinggroepen President Steyn en Titus Brandsma. Vlagceremonie (halfstok)
19.35	Opening door Joep Walter, voorzitter Stichting Indië Monument Deventer Welkomstwoord door Danny Turubassa van de Molukse- en Papoea gemeenschap in Deventer
19.45	Een woord vooraf namens de gemeente Deventer door wethouder Frits Rorink
19.52	Muzikale bijdrage door Robin Manuhutu
19.57	Danny van Loon draagt gedichten voor
20.00	Instrumentaal: “Blijf mij nabij” – “Tinggal Sertaku”
20.05	Lezing door Esmee Begemann, studente aan het Royal Institute of theater, cinema and sound in Brussel
20.15	Signaal Taptoe (men gaat staan) 2 minuten stilte Signaal Voorwaarts Wilhelmus (vlag in top)
	Kranslegging met tifa roffel en tahuri (schelp) 1. Molukse- en Papoea gemeenschap 2. Stichting Indië Monument Deventer door Josselien Verhoeve met kind 3. Gemeente Deventer door wethouder Frits Rorink 4. Oud mariniers COM afdeling Deventer 5. Bloemlegging belangstellenden
20.25	Muzikale bijdrage door Robin Manuhutu
20.30	Dankwoord en sluiting Joep Walter Afmars Scouts Erewacht (tifa roffel)
20.30	Einde plechtigheid.

	Programma 4 mei Herdenking te Deventer bij het Indië Monument “De Wachtende Moeder” op vrijdag 4 mei 2018
19.10 uur	Verzamelen bij het Monument.
19.15 uur	Aanvang met toespraak door Joep Walter, voorzitter van de Stichting Indië Monument Deventer.
19.22 uur	Voordracht gedicht door de heer Ruben Kijk in de Vegte.
19.25 uur	Twee minuten stilte (staande).
19.26 uur	Muzikale bijdrage van mevrouw Lea Pijnappels.
19.30 uur	Kranslegging door mevrouw Marion van Leeuwen namens haar familie, tevens namens overige nabestaanden en namens de Stichting Indië Monument Deventer.
	Kranslegging door de heer M. Kossen, gemeentesecretaris van de gemeente Deventer, namens de gemeente Deventer.
	Bloemlegging door belangstellenden.
19.38 uur	Sluiting.

Speech Esmee Begemann 15-8-2018 DE GEEST OVERWINT

Goedenavond – bedankt. Bedankt voor het hier zijn. Bedankt dat ik hier met jullie mag zijn en dat ik voor jullie mag spreken. En bedankt dat we deze avond op deze manier met elkaar mogen doorbrengen.
Mijn naam is Esmee Begemann en ik ben een Colonial Kiddo. Of zo stel ik me altijd voor als mensen naar mijn afkomst vragen – tegen jullie zal Indisch ook wel voldoen.
Ik ben Indisch. 3e generatie.

Foto van Tante

En dit is mijn tante.
Mijn tante overleed 1.5 jaar geleden.
Mijn tante was de sterkste vrouw die ik kende.
Hard, bitter, gesloten maar zo sterk.
Mijn tante is geboren in Batavia in 1931, Nederlands-Indië.
Ze is mooi he?

Zal ik je een geheim vertellen?
Mijn tante was eigenlijk helemaal niet zwart-wit.
Eigenlijk zat ze vol kleuren. Vaak was ze rood in mijn ogen of lila of smaragdgroen
En ze rook vaak naar zeep – want alle oude mensen ruiken naar zeep. En soms – soms rook ze naar oude kampfer kisten ; of olie want dan was ze weer deng deng aan het opbakken

Of althans zo vind ik het fijn me haar te herinneren
Om me een beeld te scheppen van het land waarin ze opgroeide, waar ik nooit geweest ben of ook niet meer heen zal kunnen gaan – die kolonie aan de andere kant van de oceaan.
Het land dat ik op mijn manier heb mogen leren kennen.
Het land dat soms mijn neusgaten binnendrong, hier in Nederland, wanneer ik mijn omas keuken binnenliep.
De geur van versgebakken kroepoek of – of saté ayam. Nasi Goreng!
De koelkasten die altijd overvol waren – met pasteitjes, kwee lapis of lempers. Of andersoortige overlevingsmiddelen – ‘voor slechte tijden’.
Of via alle zogenaamde ooms en tantes, die eigenlijk maar gewoon goede vrienden bleken te zijn, waarvan het leek of ze elkaar gewoon aan de lopende band afwisselden om op de koffie te komen bij oma op de bank. En dan urenlang over niets en alles leken te babbelen.
Mijn oma en opa zitten nu in een rusthuis dus ook die tijd is voorbij.

Dat land dat ik op die manier heb mogen leren kennen – en waar ik op die manier bekend mee geworden ben, van ben gaan houden en mijn cultuur ben gaan noemen -
Maar ook het is ook het land dat binnenkwam via de vermoeide grijs geworden ogen van mijn tante.
De ogen die soms leken te overstromen – maar dat nooit deden – van herinneringen, onvertelde verhalen en voor mij vreemde gedachtes.
Smaakpapillen die de smaken van daar niet langer leken te verdragen.

Ik heb haar nooit durven vragen wat het precies was dat haar boos deed worden omdat ik een bandana droeg.
Of waarom alles met een Japans merk beter zo ver mogelijk uit de buurt bleef.
Ik heb haar daar nooit durven te ontmoeten.

Maar ik heb een vermoeden natuurlijk. Oorlog lijkt zelden te stoppen op het moment dat de vredesverklaring ondertekend wordt.

Ik ben een colonial kiddo.
Ik leef in misschien wel één van de veiligste tijden dan welk ander soort mens ooit heeft geleefd.
Ik leef in een tijd waarin dood door oorlogsvoering, in ons deel van de wereld voor de meeste mensen onwaarschijnlijk is.
Ik leef in een tijd waarin dood door geweld van welke vorm dan ook, in ons deel van de wereld voor de meeste mensen, even onwaarschijnlijk is.
Ik leef in een tijd waarin dood door hongersnood, in ons deel van de wereld, zo uitgeroeid is dat het nieuwswaardig is geworden.
Ik leef in een tijd waarin kindersterfte , in ons deel van de wereld, is gezakt tot ongekend lage niveaus.
Ik leef in een tijd waarin er meer ziekten uitgeroeid zijn dan ooit tevoren.
Medicijnen zijn verder gevorderd dan ooit tevoren.
Pijnbestrijding is nog nooit zo wijdverspreid geweest.
Tweehonderd jaar geleden was de gemiddelde levensverwachting in mijn thuisdorp Oegstgeest rond de 35 jaar.
Nu is het boven de 80.
Geen enkel land in de wereld heeft een lagere levensverwachting dan het land met de hoogste levensverwachting in 1800.

En daar heb ik allemaal niks aan hoeven doen. Ik ben er gewoon mee geboren.
En ik voel een grote moeilijk te richten dankbaarheid als ik erover nadenk. Dankbaar dat ik geboren ben met dit voorrecht.
Dankbaar dat mij een andere jeugd gegund is dan de twee generaties voor mij.

De jeugd van mijn tante was anders – gekleurd met de geuren van de tropen en van oorlog en het idee van eindigheid. En ik ben me ervan bewust dat er nu nog steeds veel kinderen opgroeien in zulke omstandigheden.

Ze zeggen wel eens dat elke generatie haar eigen problemen heeft die ze het hoofd moet bieden.
Mijn tante heeft die van haar doorstaan met een kracht waar ik alleen maar respect voor kan hebben en waar ik van zal leren dat opnieuw beginnen altijd een mogelijkheid is.
Dat het misschien een paar generaties zal duren voor je gesetteld bent, maar dat het kan.
Momenteel ziet de wereld er misschien niet op zijn best uit, dat weet ik, maar ik heb er vertrouwen in dat wij en de toekomstige generaties het goed zullen doen als we bereid zijn te leren van alle tantes die er waren tot we ooit zelf tantes zullen zijn. Of ooms.
Bereid zijn te herinneren. En daarmee er bewust van blijven dat wat er nu is niet vanzelfsprekend is.
En ik denk zowel in positieve als in negatieve zin – en dat veranderen altijd mogelijkheid is.
Want het is de kracht die school in die grijze bittere ogen die me geleerd heeft om altijd maar weer opnieuw
en opnieuw
en opnieuw
Tot het misschien ooit lukt
Wat dan ook.

En soms zie ik haar staan tegen de achtergrond van dat weerspiegelende bergmeer te midden van de tropische natuur in dat paradijs dat zij haar geboorteland noemt.
De fel rood gekleurde exotische vogels opvliegend.
Bliksemschichten van bloed vanachter haar hoofd.
De frisse mei lucht in, opzoek naar nieuwe gronden om te broeden.
Zij is nog jong, zij is nog een kind.
Zij zou nooit iemand pijn doen.
Ik wil naar haar toe gaan en haar omhelzen.
De tranen die nog zullen vloeien uit haar ogen vegen.
Haar met kussen op het voorhoofd tegen de wereld beschermen en haar zeggen dat het haar schuld niet is of ooit zal zijn.
Ik wil naar haar toe gaan in het late zonlicht van de tropen en haar zeggen ‘stop ga hier nu niet weg’.
Laten we het regenwoud inrennen.
Op zoek ernaar, vluchten.
In een poging het beeld van die jaren vast te leggen die nu zo.
Spoorloos verdwenen.
Als lucht in de wind.
Als gedachten die vergeten.
En als dromen die slechts herinnering.
Laten we samen dan opnieuw.
En beter.
Haar Indische jonge lachende gezicht dat zich naar me toe draait.
Haar schitterende onaangeraakte lichaam.
Maar ik doe het niet. Ik laat haar daar staan en zeg.
Doe wat je moet gaan doen.

En ik zal erover vertellen.

Ik zal erover vertellen en ik zal proberen te zorgen dat de tantes van de toekomst hun eigen kleur ogen kunnen houden

En we zullen misschien niet allemaal lang en gelukkig leven.
Maar we zullen leven.
en laten we elkaar helpen soms gelukkig te zijn.

Toespraak 4-5-2018

	Namens de stichting Indië Monument Deventer heet ik u allen vanavond hartelijk welkom. In het bijzonder wil ik daarbij noemen degenen die kransen zullen leggen: Marion van Leeuwen en haar 2 kleinzoons namens alle nabestaanden en de Stichting Indiëmonument, en gemeentesecretaris Marcel Kossen en raadslid Alex Gebhart namens de gemeente. Ook wil ik nog degenen noemen die anderszins meewerken aan deze herdenking: Ruben Kijk in de Vegte die een gedicht zal voorlezen, Lea Pijnappels die het muzikale intermezzo zal verzorgen en de scouts van de President Stein en Titus Brandsma groep. Het is goed om de namen te memoreren van drie mensen, die ons afgelopen half jaar ontvallen zijn, maar zeer nauw met dit monument betrokken waren. Dat zijn de laatste Deventer Indië-veteranen Herman Bekking en Jo Goossen. Voor Jo geldt, dat alleen aan zijn niet aflatend doorzettingsvermogen te danken is, dat dit monument er 19 jaar geleden is gekomen. Anderzijds is het eveneens louter aan Jo Goossen, die ervoor gezorgd heeft dat ook de Molukse gemeenschap een plek heeft gekregen om haar slachtoffers te gedenken. Dat was in het Nederland van 20 jaar geleden absoluut niet vanzelfsprekend. Jo is 2 weken geleden overleden. Wij zullen hem in ons hart koesteren als een tot het einde toe zeer betrokken en kritisch mens. De 3e naam die ik wil noemen is die van mevrouw Van Leeuwen-van Dartel. Ook zij was van begin af aan bij de Indië-herdenkingen in Deventer betrokken. Zij was de enige overlevende zus van Tonny (Anton) van Dartel, wiens naam op dit monument staat. We zijn blij dat haar dochter met haar 2 kleinzoons Jorrit en Matthijs vandaag hier een krans willen leggen voor hun oom en oudoom. Als oorlogsvrijwilliger kwam hij te ressorteren onder de Marine. Anton van Dartel is op 23 juli 1946 gesneuveld omdat hij tijdens een patrouille op een boobytrap stapte. Hij overleed op weg naar het Marinehospitaal in Soerabaja en ligt begraven op het ereveld Kembang Koening in Soerabaja. Op 4 mei zijn wij bij dit monument De Wachtende Moeder altijd in verbondenheid bijeen, om de Deventer militairen te gedenken, die in de periode 1941-1950 zijn omgekomen in de oorlog in Nederlands Indië. Vandaag is dat voor de 19e keer. We doen dit direct vooràfgaand aan de grote herdenking om 8 uur omdat het belangrijk is dat ook het Indische aspect van het verhaal levend blijft. Ook dit Indische verhaal moet worden doorverteld. En dat is te genuanceerd om in enkele one-liners te vangen en af te doen. In het toenmalig Indië zijn, afgezien van een veelvoud aan Hollandse en Indonesische burgerslachtoffers, 5.300 militairen omgekomen. De Nederlandse militairen die er al waren toen de Japanners Indië binnenvielen, zijn grotendeels krijgsgevangen gemaakt. Velen kwamen om in de mijnen in Japan en Mantsjoerije, bij de Birma Spoorweg waar ook een Deventenaar gewerkt heeft, bij de vergeten Pakanbaroe spoorweg op Sumatra. Nog los van de talrijke Japanse transportschepen met krijgsgevangen en dwangarbeiders die door de geallieerden tot zinken zijn gebracht. Meteen na de oorlog in Europa zijn in eerste instantie veel oorlogsvrijwilligers naar de oost getrokken, bezield van idealen, en wars - en waarschijnlijk ook onwetend - van onuitgesproken andere beweegredenen die er achter de propaganda zullen hebben gezeten. Maar door allerlei vertraging kwamen de eerste vrijwilligers pas een jaar later aan land in Indië, waar de rollen inmiddels volledig omgekeerd waren. Zij kwamen ongewild in een guerrilla-oorlog terecht, niet tegen de Japanners maar tegen de dol geworden jonge Indonesische vrijheidsstrijders. En die hadden het al buitengewoon bont gemaakt. Zowel jegens de Nederlanders in de interneringskampen als jegens de eigen Indonesische bevolking. Door het ontbreken van enig gezag kwam daar nog bij de anarchie van de rampokkers, zeg maar rustig moordende en plunderende criminele bendes. Het was werkelijk vanzelfsprekend om ter plekke extra bescherming te gaan bieden. De Indonesische vrijheidsstrijders zouden hun uitgeroepen onafhankelijkheid nooit meer prijsgeven. De oorlogsvrijwilligers stonden voor een onmogelijke taak. En zo kwamen er de 2 koloniale oorlogen, met inzet van dienstplichtigen: dié hadden meestal helemaal niet voor Indië gekozen en ook hun stond geen guerrilla-oorlog voor ogen. De strijd was bij voorbaat verloren. In 1950 kon de dekolonisatie beginnen. De Indonesische schrijver Salim, die schrijft over het Nederlandse concentratiekamp Boven-Digoel in Nieuw Guinea, constateerde in 1973, dat de Indonesiërs nog een heel dekolonisatieproces moesten doormaken. Maar niemand bevroedde, dat het juist Nederland was, dat daar tot op de dag van vandaag zelf mee zou worstelen. De stormdepressie die al enige tijd in Nederland om de Indiëherdenkingen raast, bereikt wellicht vanavond weer een nieuw dieptepunt. Ik denk dat de meeste protesten voortkomen uit onwetendheid. Welk besluit doet recht aan alles waar je mee rekening hebt te houden? Dat is nu zo, en was in de veertiger jaren ook al zo. Herdenken is nìet: alles goedkeuren van wat er gebeurd is. Herdenken is nìet: alle mensen en alle besluiten op een goudschaaltje wegen, want dan vallen waarschijnlijk àlle resterende standbeelden in Nederland nog om, inclusief alle Indiëmonumenten. Herdenken zóu moeten zijn: respect betonen voor de gesneuvelden, die met de idealen van toen in situaties gebracht zijn, waar hun niet om gevraagd is, en waar letterlijk geen uitweg meer was. Herdenken is ook: de geschiedenis onder ogen durven komen. Een geschiedenis die gedragen wordt, sluit niet de ogen voor ongemakkelijke bladzijden en scheurt deze niet weg, en zwijgt deze niet dood, maar maakt ze bespreekbaar. De gesneuvelden, die daarvoor niet verantwoordelijk waren, mogen daar niet postuum opnieuw het slachtoffer van worden. In onze stad staan vanavond de Deventer slachtoffers centraal. Het monument De Wachtende Moeder is in 1999 opgericht voor de 14 Deventenaren die onder het oorlogsgeweld in Indië en Zuid-Oost Azië zijn omgekomen en uiteindelijk op Java hun laatste rustplaats vonden. Hun namen staan gebeiteld in de sokkel. Van deze Deventenaren liggen 9 gesneuvelden, op de grote erevelden Kembang Koening in Soerabaja en Menteng Poeloe in Jakarta. In deze beide steden is vandaag eveneens de jaarlijkse herdenking gehouden ter nagedachtenis. De overige 5 slachtoffers liggen op de velden Pandoe in Bandoeng en Tjandi in Semarang. De sokkel van het monument bevat 4 urnen met aarde van de 4 erevelden. De wachtende moeder is het symbool van de onzekerheid, en van het verdriet van nooit meer teruggekeerde zonen. Laat hun inzet niet voor niets zijn geweest Ik wens u een mooie herdenking toe.
	Het gedicht dat op 4 mei 2018 is voorgelezen door Ruben Kijk in de Vegte
	Vrede Alleen de rijst die we samen delen, voedt. Alleen het water dat we samen drinken, lest onze dorst. Alleen de strijd die we samen voeren, brengt bevrijding. Alleen de kleren die we samen delen, maken mooi. Alleen de woorden die we samen vinden, zijn verstaanbaar. Alleen de weg die we samen gaan, heeft een doel. Alleen het doel dat we samen stellen, is bereikbaar. Alleen de vrede die we samen maken, wordt wereldwijd. Suriname