Programma 4 mei Herdenking te Deventer bij het Indië Monument “De Wachtende Moeder” op 
zaterdag 4 mei 2019   

HERDENKINGSPROGRAMMA BIJ HET INDIE MONUMENT ‘DE WACHTENDE MOEDER’
woensdag 15 augustus 2018

Ter nagedachtenis aan Nederlandse- en Molukse slachtoffers in Zuidoost Azië 1942 -1950
                                                                                                                                                                           
Thema: ” De Geest overwint”

Goedenavond – bedankt. Bedankt voor het hier zijn. Bedankt dat ik hier met jullie mag zijn en dat ik voor jullie mag spreken. En bedankt dat we deze avond op deze manier met elkaar mogen doorbrengen. 
Mijn naam is Esmee Begemann en ik ben een Colonial Kiddo. Of zo stel ik me altijd voor als mensen naar mijn afkomst vragen – tegen jullie zal Indisch ook wel voldoen.
Ik ben Indisch. 3e generatie.

Foto van Tante

En dit is mijn tante.
Mijn tante overleed 1.5 jaar geleden.
Mijn tante was de sterkste vrouw die ik kende.
Hard, bitter, gesloten maar zo sterk.
Mijn tante is geboren in Batavia in 1931, Nederlands-Indië.
Ze is mooi he?

Zal ik je een geheim vertellen?
Mijn tante was eigenlijk helemaal niet zwart-wit.
Eigenlijk zat ze vol kleuren. Vaak was ze rood in mijn ogen of lila of smaragdgroen
En ze rook vaak naar zeep – want alle oude mensen ruiken naar zeep. En soms – soms rook ze naar oude kampfer kisten ; of olie want dan was ze weer deng deng aan het opbakken

Of althans zo vind ik het fijn me haar te herinneren
Om me een beeld te scheppen van het land waarin ze opgroeide, waar ik nooit geweest ben of ook niet meer heen zal kunnen gaan – die kolonie aan de andere kant van de oceaan.
Het land dat ik op mijn manier heb mogen leren kennen.
Het land dat soms mijn neusgaten binnendrong, hier in Nederland, wanneer ik mijn omas keuken binnenliep.
De geur van versgebakken kroepoek of – of saté ayam. Nasi Goreng!
De koelkasten die altijd overvol waren – met pasteitjes, kwee lapis of lempers. Of andersoortige overlevingsmiddelen – ‘voor slechte tijden’.
Of via alle zogenaamde ooms en tantes, die eigenlijk maar gewoon goede vrienden bleken te zijn, waarvan het leek of ze elkaar gewoon aan de lopende band afwisselden om op de koffie te komen bij oma op de bank. En dan urenlang over niets en alles leken te babbelen.
Mijn oma en opa zitten nu in een rusthuis dus ook die tijd is voorbij.
 
Dat land dat ik op die manier heb mogen leren kennen – en waar ik op die manier bekend mee geworden ben, van ben gaan houden en mijn cultuur ben gaan noemen - 
Maar ook het is ook het land dat binnenkwam via de vermoeide grijs geworden ogen van mijn tante.
De ogen die soms leken te overstromen – maar dat nooit deden – van herinneringen, onvertelde verhalen en voor mij vreemde gedachtes.
Smaakpapillen die de smaken van daar niet langer leken te verdragen.

Ik heb haar nooit durven vragen wat het precies was dat haar boos deed worden omdat ik een bandana droeg.
Of waarom alles met een Japans merk beter zo ver mogelijk uit de buurt bleef.
Ik heb haar daar nooit durven te ontmoeten.

Maar ik heb een vermoeden natuurlijk. Oorlog lijkt zelden te stoppen op het moment dat de vredesverklaring ondertekend wordt.  

Ik ben een colonial kiddo.
Ik leef in misschien wel één van de veiligste tijden dan welk ander soort mens ooit heeft geleefd.
Ik leef in een tijd waarin dood door oorlogsvoering, in ons deel van de wereld voor de meeste mensen onwaarschijnlijk is.
Ik leef in een tijd waarin dood door geweld van welke vorm dan ook,  in ons deel van de wereld voor de meeste mensen, even onwaarschijnlijk is.
Ik leef in een tijd waarin dood door hongersnood, in ons deel van de wereld, zo uitgeroeid is dat het nieuwswaardig is geworden.
Ik leef in een tijd waarin kindersterfte , in ons deel van de wereld, is gezakt tot ongekend lage niveaus.
Ik leef in een tijd waarin er meer ziekten uitgeroeid zijn dan ooit tevoren.
Medicijnen zijn verder gevorderd dan ooit tevoren.
Pijnbestrijding is nog nooit zo wijdverspreid geweest.
Tweehonderd jaar geleden was de gemiddelde levensverwachting in mijn thuisdorp Oegstgeest rond de 35 jaar.
Nu is het boven de 80.
Geen enkel land in de wereld heeft een lagere levensverwachting dan het land met de hoogste levensverwachting in 1800.

En daar heb ik allemaal niks aan hoeven doen. Ik ben er gewoon mee geboren.
En ik voel een grote moeilijk te richten dankbaarheid als ik erover nadenk. Dankbaar dat ik geboren ben met dit voorrecht.
Dankbaar dat mij een andere jeugd gegund is dan de twee generaties voor mij.

De jeugd van mijn tante was anders – gekleurd met de geuren van de tropen en van oorlog en het idee van eindigheid. En ik ben me ervan bewust dat er nu nog steeds veel kinderen opgroeien in zulke omstandigheden.

Ze zeggen wel eens dat elke generatie haar eigen problemen heeft die ze het hoofd moet bieden.
Mijn tante heeft die van haar doorstaan met een kracht waar ik alleen maar respect voor kan hebben en waar ik van zal leren dat opnieuw beginnen altijd een mogelijkheid is.
Dat het misschien een paar generaties zal duren voor je gesetteld bent, maar dat het kan.
Momenteel ziet de wereld er misschien niet op zijn best uit, dat weet ik, maar ik heb er vertrouwen in dat wij en de toekomstige generaties het goed zullen doen als we bereid zijn te leren van alle tantes die er waren tot we ooit zelf tantes zullen zijn. Of ooms.
Bereid zijn te herinneren. En daarmee er bewust van blijven dat wat er nu is niet vanzelfsprekend is. 
En ik denk zowel in positieve als in negatieve zin – en dat veranderen altijd mogelijkheid is.
Want het is de kracht die school in die grijze bittere ogen die me geleerd heeft om altijd maar weer opnieuw
en opnieuw
en opnieuw
Tot het misschien ooit lukt
Wat dan ook.

En soms zie ik haar staan tegen de achtergrond van dat weerspiegelende bergmeer te midden van de tropische natuur in dat paradijs dat zij haar geboorteland noemt.
De fel rood gekleurde exotische vogels opvliegend.
Bliksemschichten van bloed vanachter haar hoofd.
De frisse mei lucht in, opzoek naar nieuwe gronden om te broeden.
Zij is nog jong, zij is nog een kind.
Zij zou nooit iemand pijn doen.
Ik wil naar haar toe gaan en haar omhelzen.
De tranen die nog zullen vloeien uit haar ogen vegen.
Haar met kussen op het voorhoofd tegen de wereld beschermen en haar zeggen dat het haar schuld niet is of ooit zal zijn.
Ik wil naar haar toe gaan in het late zonlicht van de tropen en haar zeggen ‘stop ga hier nu niet weg’.
Laten we het regenwoud inrennen.
Op zoek ernaar, vluchten.
In een poging het beeld van die jaren vast te leggen die nu zo.
Spoorloos verdwenen.
Als lucht in de wind.
Als gedachten die vergeten.
En als dromen die slechts herinnering.
Laten we samen dan opnieuw.
En beter.
Haar Indische jonge lachende gezicht dat zich naar me toe draait.
Haar schitterende onaangeraakte lichaam.
Maar ik doe het niet. Ik laat haar daar staan en zeg.
Doe wat je moet gaan doen.

En ik zal erover vertellen.

Ik zal erover vertellen en ik zal proberen te zorgen dat de tantes van de toekomst hun eigen kleur ogen kunnen houden

En we zullen misschien niet allemaal lang en gelukkig leven.
Maar we zullen leven.
en laten we elkaar helpen soms gelukkig te zijn.